روزه داری در بیماران دیابتی

به گزارش پژوهشگاه علوم غدد و متابولیسم؛ در ماه مبارک رمضان، بیماران زیادی از پزشکان خود درخصوص امکان روزه داری سوال می کنند. بیماران دیابتی هم با توجه به شرایط خاص بیماری خود در این مورد پرسش های گوناگونی دارند؛ از جمله این که آیا روزه داری برای آنان مفید است یا مضر؟ درصورت روزه داری دچار چه عوارضی می شوند؟ مهمترین مساله و تهدید روزه داری فرد دیابتی دراین فصل گرم چه چیزهایی می تواند باشد؟ برای پاسخ به این پرسش ها با دکتر محسن خوش نیت، فوق تخصص غدد درون ریز، مدیر گروه روزه داری اسلامی پژوهشگاه غدد و متابولیسم دانشگاه علوم پزشکی تهران به گفت و گو نشستیم.

 

بسیاری از بیماران مبتلا به دیابت علاقه مند هستند، بدانند آیا می توانند در ماه مبارک رمضان روزه بگیرند یا خیر. لطفا در این باره توضیحاتی بفرمایید.

در صورتی که بیمار به فشار خون کنترل نشده، بیماری های قلبی وعروقی، نارسایی قلبی، عوارض پیشرفته دیابت بر چشم، کلیه یا سیستم عصبی مبتلا نیست و در حال حاضر قندخون وی در حد قابل قبولی (در حالت ناشتا کمتر از١٤٠ و بعد از غذا کمتر از١٨٠) است و در سه ماهه اخیر دچار افت قندخون (قندخون کمتر از٦٠) و یا افزایش شدید قندخون (منجر به کوما و بستری شدن در بیمارستان) نشده است و داروهایی که روی هوشیاری او تأثیر می گذارند، مصرف نمی کند، در صورت صلاحدید پزشک خود و انجام اصلاحات لازمه توسط پزشک در مورد دوز داروهای خوراکی که مصرف می کند، اجازه روزه داری دارد.

 

یک بیمار دیابتی چه اقداماتی می بایست قبل از روزه گرفتن انجام دهد؟

باید حتماً از٢ الی ٣ ماه قبل از روزه داری جهت ارزیابی پزشکی و مشاوره به پزشک خود مراجعه کند تا با انجام آزمایشات خون وضعیت قند او بررسی و کنترل شود و در صورت توانایی بیمار جهت روزه داری باید پزشک دوز داروهای خوراکی و یا انسولین را با توجه به شرایط بیمار تنظیم نماید و آموزش های لازم جهت آگاه شدن از علائم افت و یا افزایش قند خون، کاهش فشارخون و نحوه برخورد با آنها، اندازه گیری قند خون در خانه با گلوکومتر، برنامه غذایی مناسب و فعالیت فیزیکی در زمان روزه داری را به بیمار ارائه دهد.

 

بهترین زمان برای آزمایش قند خون در ماه رمضان چه زمانی است؟

مسلماً ایده آل ترین حالت آن است که هر بیمار دیابتی که روزه می گیرد، گلوکومتر در اختیار داشته باشد و قبل از افطار، دو ساعت بعد از افطار و پیش از سحری، قند خون خود را اندازه گیری نماید. اما در صورتی که گلوکومتر در دسترس ندارد، بهتر است آزمایش های خود را تحت نظارت پزشک و در زمان تعیین شده انجام دهد. در ماه رمضان بررسی قند خون ناشتا باید قبل از افطار صورت گیرد که این بسیار کمک کننده است.

 

وعده های غذایی بیمار دیابتی باید به چه صورت باشد؟

بهتر این است که با یک افطار ساده (مثلاً مشابه صبحانه) آغاز کند و شام را به فاصله 2 – 1 ساعت بعد صرف کند. قبل از خوابیدن هم میتواند غذای مختصری (مشابه عصرانه) بخورد. سحری را هم حتماً میل کند.

 

اگر بعد از افطار احساس کنند، قند خونشان بالاست چه اقداماتی را باید انجام دهند؟

در صورت امکان قند خون شان را اندازه گیری کنند. اگر بالای 250 بود، باید شب 20 درصد از مواد غذایی که میل می کنند را کم کنند و تا زمانی که قند خون شان همچنان بالا است رژیم غذایی شان را کنترل کنند. می توانند از مشاور تغذیه خود یا پزشک شان کمک بگیرند تا دچار مشکل نشوند. به هر حال متوجه باشند که اگر قند خون شان هنگام شب بالا باشد، نتایج مثبت روزه داری عاید آنها نخواهد شد.

 

اگر هنگام سحر احساس کنند قند خونشان بالاست چطور؟

در این صورت هم اگر قند خون شان بالای 200 باشد، باید از مواد غذایی سحری خود 20 درصد کم کنند. اما اگر قند خون شان بالای 350 بود، توصیه می شود که اصلاً روزه نگیرند و حتماً با پزشک شان مشورت کنند.

 

قرص هایشان را در چه زمانی باید مصرف کنند؟

به طور کلی قرص های مصرفی صبح و ظهر را همزمان هنگام افطار و قرص شبانه را پیش از سحری مصرف نمایند. البته اگر قند خون شان تحت کنترل باشد، ممکن است تحت نظارت پزشک بتوانند تعداد قرص هایشان را کاهش دهند.

 

اگر فراموش کردند قرص شان را مصرف کنند، چه باید بکنند؟

از آنجا که عدم مصرف مایعات طی روز می تواند به غلیظ شدن خون و بالاتر رفتن قند خون و عوارض دیگر منجر شود، خصوصا در صورتی که معمولا قند خون شان بالاست، توصیه می شود حتما قرص خود را به موقع مصرف کنند و اگر فراموش کردند آن روز را روزه نگیرند.

 

اگر برای خوردن سحری نتوانستند بیدار شوند، چه باید بکنند؟

بهتر است از روزه گرفتن در آن روز منصرف شوند.

 

اگر طی روز استراحت کنند، میتوانند فعالیت بدنی نیز داشته باشند؟

فعالیت بدنی این بیماران باید در حد معمول باشد و استراحت زیاد به نفع آنها نیست. اموری که به فعالیت جسمی شدید نیاز دارد را بهتر است بعد از ظهرها انجام ندهند تا از افت شدید قند خون پیشگیری نمایند.

 

ورزش افراد دیابتی می بایست به چه صورت انجام گیرد؟

ورزش سبک 15 – 10 دقیقه ای هنگام صبح احتمالاً برایشان مناسب است. اما ورزش هنگام بعد از ظهر و قبل از افطار مشکل ساز خواهد شد. باید در صورت امکان شب ها چند ساعت بعد از افطار زمانی را به ورزش اختصاص دهند.

 

نوشیدن آب و مایعات غیرقندی تا چه اندازه مجاز است؟

بهتر این است که آب کافی بنوشند تا در طول روز دچار کمبود آب بدن نشوند. توصیه می شود بعد از خوردن سحری و قبل از شروع روزه، حداقل 2 – 1 لیوان آب بنوشند.

 

و کلام آخر....

آرزوی سلامتی و تندرستی برای همه به خصوص بیماران دیابتی در ماه مبارک رمضان دارم